แปลงเกษตรทฤษฎีใหม่

งานพัฒนาที่ดิน ศูนย์ศึกษาการพัฒนาเขาหินซ้อนอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ได้ดำเนินการจัดทำแปลงสาธิตศูนย์เรียนรู้วิถีพอเพียง โดยน้อมนำแนวพระราชดำริที่จะพัฒนาประสิทธิภาพทางการเกษตรที่สำคัญ เพื่อให้สอดคล้องต่อการดำเนินชีวิตของเกษตรกรให้เกิดความยั่งยืน นั่นคือ “การเกษตรทฤษฎีใหม่”  โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อใช้เป็นจุดถ่ายทอดองค์ความรู้ด้านการเกษตรทฤษฎีใหม่  โดยประยุกต์ใช้เศรษฐกิจพอเพียงเข้ากับการทำการเกษตรอย่างเป็นรูปธรรม เพื่อเสริมสร้างความรู้ ความเข้าใจการพัฒนาการเกษตรตามแนวทฤษฎีใหม่ โดยยึดปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงแก่เกษตรกร ให้เกษตรกรสามารถปรับเปลี่ยนทัศนคติ แนวคิดและพฤติกรรมในการประกอบอาชีพเกษตรกรและดำเนินชีวิตด้วยการพึ่งพาตนเองได้อย่างเหมาะสมกับสภาพภูมินิเวศและภูมิสังคม โดยในระยะแรกมุ่งหวังให้เกษตรกรสามารถลดรายจ่าย ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมให้เหมาะสมกับฐานะของตนเอง สังคม สิ่งแวดล้อมและวัฒนธรรมในท้องถิ่น และพัฒนาตนเองได้อย่างต่อเนื่องเป็นขั้นเป็นตอนไปจนสามารถดำเนินกิจกรรมตามแนวเศรษฐกิจพอเพียงในขั้นก้าวหน้าได้

นอกจากศูนย์เรียนรู้วิถีพอเพียง จะให้บริการบรรยาย สาธิต เพื่อการถ่ายทอดองค์ความรู้ด้านการเกษตรทฤษฎีใหม่แก่เกษตรกรผู้เข้าศึกษาดูงานและผู้ที่สนใจทั่วไปแล้ว จุดเรียนรู้วิถีพอเพียงนี้ยังได้ดำเนินการศึกษารวบรวม งานศึกษาทดลอง วิจัยและงานพัฒนาเพิ่มเติม เพื่อให้ต่อยอดจากขั้นทดลองให้สามารถถ่ายทอด และขยายผลการพัฒนาไปสู่ประชาชนได้อย่างเหมาะสมกับภูมิสังคม และเน้นการใช้ทรัพยากรในพื้นที่ให้เกิดประโยชน์สูงสุด และเพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุดต่อประชาชนต่อไป 

ดั้งนั้นศูนย์ศึกษาการพัฒนาเขาหินซ้อนอันเนื่องมาจากพระราชดำริ เล็งเห็นถึงประโยชน์ของการวางรากฐานการดำเนินชีวิตตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมีความจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องปลูกฝังให้เกิดขึ้นกับทุกคนทุกระดับในสังคมไทย จึงได้ดำเนินการทำแปลงสาธิตและถ่ายทอดวิถีพอเพียงขึ้นในแปลงเพื่อเป็นต้นแบบของการทำเกษตรทฤษฎีใหม่โดยประยุกต์ใช้เศรษฐกิจพอเพียงเข้ากับการทำการเกษตร ซึ่งจะเป็นประโยชน์แก่เกษตรกรเพื่อเป็นการส่งเสริมเกษตรทฤษฎีใหม่และเกษตรกรรมยั่งยืนตามแนวทางปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงให้มีการขยายตัวเพิ่มขึ้น โดยมุ่งเน้นการนำภูมิคุ้มกันที่มีอยู่ให้เข้มแข็งเพื่อให้สามารถปรับตัวรองรับ ผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงได้อย่างเหมาะสม โดยลดการพึ่งพาปัจจัยการผลิตจากภายนอกให้มากที่สุด และมีความเป็นไปได้ในทางปฏิบัติ มีผลตอบแทนที่จะทำให้เกษตรกรสามารถดำรงชีวิตและประกอบอาชีพ การเกษตรได้อย่างยั่งยืน

จากแนวทางตามหลักการทำเกษตรทฤษฎีใหม่ที่มีต้นแบบการดำเนินงานในพื้นที่การเกษตรที่อาศัยน้ำฝนเป็นหลัก โดยการแบ่งสรรพื้นที่เพื่อกักเก็บน้ำฝนไว้สำรองใช้ในฤดูแล้งหรือในตอนที่ฝนทิ้งช่วง ซึ่งมีการแบ่งสัดส่วนพื้นที่ออกเป็น พื้นที่น้ำ : นาข้าว : พืชผสมผสาน : ที่อยู่อาศัย ในสัดส่วน 30:30:30:10 นั้น ศูนย์ศึกษาการพัฒนาเขาหินซ้อนฯ ได้ปรับการแบ่งสัดส่วนพื้นที่แปลงสาธิตเกษตรทฤษฎีใหม่ของศูนย์ฯจากหลักการทำเกษตรทฤษฎีใหม่จากเดิม มาเป็น พื้นที่น้ำ 20% นาข้าว 20% ปลูกพืชผสมผสาน 50% ที่อยู่อาศัยและยุ้งฉาง 10% ตามคุณสมบัติของชุดดิน ซึ่งแปลงเกษตรทฤษฎีใหม่ดำเนินการอยู่บนชุดดิน 3 ชุดดิน ได้แก่ ชุดดินสัตหีบ ชุดดินโคกเคียน และดินคล้ายชุดดินมาบบอน โดย

ส่วนที่ 1 แหล่งน้ำ (20%) นำมาใช้ประโยชน์เป็นพื้นที่รองรับน้ำ สำหรับทำกิจกรรมต่าง ๆ ภายในแปลง เช่น กิจกรรมด้านประมง ด้านปศุสัตว์ พื้นที่แปลงนา และพื้นที่พืชผสมผสาน

ส่วนที่ 2 นาข้าว (20%) ในฤดูฝนปลูกข้าวพันธุ์ขาวดอกมะลิ 105 โดยวิธีปักดำ หลังเก็บเกี่ยวข้าว ปลูกพืชอายุสั้นเพิ่มรายได้ พืชตระกูลถั่วปรับปรุงดิน และปลูกพืชปุ๋ยสด เช่น ถั่วลิสง เห็ดฟางกองเตี้ย

ส่วนที่ 3 พื้นที่ปลูกพืชไร่ ไม้ผลยืนต้น ไม้ผลและพืชผัก (50%) ทำการเกษตรแบบผสมผสาน ปลูกพืชผักพืชไร่ ไม้ยืนต้น ไม้ผล ไม้ดอกและพืชผักตามฤดูกาลหรือตามความต้องการของตลาด เน้นการปรับปรุงบำรุงดิน โดยใช้ปุ๋ยอินทรีย์ เช่น ปุ๋ยหมัก ปุ๋ยคอก ปุ๋ยพืชสด และสาธิตการปลูกแฝกเพื่อการอนุรักษ์ดินและน้ำ

ส่วนที่ 4 ที่อยู่อาศัยและอื่น ๆ (10%) แบ่งเป็นอาคารจัดฝึกอบรมและรับคณะศึกษาดูงาน และกิจกรรมแปรรูปผลผลิตเพิ่มมูลค่าของผลผลิตในแปลง เนื่องจากพื้นที่แปลงเกษตรทฤษฎีใหม่อยู่ท้ายอ่างเก็บน้ำและมีน้ำซับดังนั้นทางลำเลียงน้ำ จึงมีน้ำซึมซับให้เก็บกักไว้เพื่อใช้ได้ตลอดปี ส่วนอัตราส่วนที่เหลือปรับเปลี่ยนตามจำนวนผู้อยู่อาศัยและลักษณะพื้นที่

ภาพแสดงแผนผังแปลงเกษตรทฤษฎีใหม่

ภาพแสดงกิจกรรมการปลูกพืชอายุสั้นเพิ่มรายได้ หลังการเก็บเกี่ยวผลผลิตข้าว

ภาพแสดงกิจกรรมกิจกรรมการใช้ปุ๋ยอินทรีย์ลดการใช้สารเคมี

ภาพแสดงกิจกรรมบรรยายคณะศึกษาดูงาน

ภาพแสดงกิจกรรมแปลงผัก

ภาพแสดงกิจกรรมผลผลิตภายในแปลง

ภาพแสดงกิจกรรมแปรรูปผลผลิตภายในแปลง